به گزارش روابط عمومی اداره‌کل کتابخانه‌های عمومی استان فارس، شیراز پایتخت کتاب ایران صبح چهارشنبه اول اردیبهشت ماه و همزمان با روز بزرگداشت سعدی شیرازی، در طلیعه «نهضت خوانش آثار سعدی» در محافل ادبی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور میزبان ویژه‌برنامه گرامیداشت شاعر شیرین‌سخن پارسی با عنوان «عطر سخن سعدی» بود.

این برنامه با دبیری غلامرضا کافی، عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز؛ سخنرانی غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با موضوع اهمیت و جایگاه شعر سعدی و کاووس حسن‌لی، استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز پیرامون شناخت سعدی، همچنین شعرخوانی جمعی از شاعران و ادیبات استانی و کشوری همراه بود.

شیرین‌تر از سخن سعدی در زبان فارسی پدید نیامده است

رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی در پیامی ویدئویی با بیان اینکه سعدی از افتخارات ایران‌زمین و از مفاخر فارسی‌زبانان ایران و جهان است، عنوان کرد: وقتی صحبت از ثروت و داشته‌‍های یک ملت می‌شود، معمولاً ذهن‌ها متوجه ذخایر و منابع مادی می‌شود؛ اما مهم‌تر از این، ثروت و دارایی‌های فرهنگی و معنوی است که به یک ملت می‌آموزد چگونه از دارایی مادی خود استفاده صحیح کنند.

غلامعلی حداد عادل اضافه کرد: اگر ملتی دارایی‌های مادی خود را در راه غلط صرف کند، هم خودش را به نکبت دچار می‌کند و هم دیگران را عذاب می‌دهد. آموزه های معنوی به ما زیستن درست را می‌آموزد.

وی تصریح کرد: بزرگانی همچون سعدی از آن جهت اهمیت دارند که به ما می‌آموزند در دنیا چگونه زندگی سعادت‌مندانه داشته باشیم. سعدی با زبان شیرین و هنر والا توانسته است، مفاهیم آرمانی اخلاقی را در بوستان، واقعیت‌های زندگی را در گلستان و آرزوها و تخیلات و تغزلات را در غزلیات خود به نحوی بیان کند که به جرأت می‌توان گفت شیرین‌تر از آن در زبان فارسی پدید نیامده است.

رئیس بنیاد سعدی با بیان اینکه نام سعدی و حافظ در صدر شاعران زبان فارسی ذکر می‌شود، اضافه کرد: برای استان فارس افتخار بزرگی است که دو شاعر بزرگ زبان فارسی هر دو به فاصله یک قرن در شیراز به دنیا آمده و زیسته‌اند. درباره بزرگی این دو شاعر همین بس که اگر از همه آشنایان با زبان فارسی در جهان بخواهیم نام دو شاعر را بیان کنند، بی‌شک از این دو شاعر شیرازی نام خواهند برد.

وی با تأکید بر اینکه لازم است همه ما پاسدار شایسته زبان فارسی باشیم، گفت: نیاکان فارسی‌زبان ما از سعدی و از زبان شیرین او درس اخلاق و زندگی آموخته‌اند.

 حداد عادل در ادامه به معرفی کتابی در این زمینه پرداخت و گفت: کتاب تازه‌ای از کلیات سعدی در شیراز به همت جمعی از فرهنگ‌دوستان و با مدیریت مرکز سعدی‌شناسی شیراز به چاپ رسیده است؛ چهار هنر نگارگری، خوشنویسی، تجوید و تذهیب که از هنرهای مکتب شیراز است، در عالی‌ترین سطح در این نسخه مشاهده می‌شود. جسم این کتاب کار هنرمندان شیرازی و روحش از ادبیات، شعر و نثر و مجالس سعدی سرچشمه گرفته است.

شعر سعدی تقلیدناپذیرترین شعر است

کاووس حسن‌لی، عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز نیز با ارسال ویدئویی، با تأکید بر اینکه شعر سعدی تقلیدناپذیرترین شعر است، گفت: عروس سخن سعدی پیراستگی درونی دارد.

این استاد ادبیات فارسی با مقایسه شعر حافط و سعدی ادامه داد: اگر کسی با ترفندهای هنری حافظ آشنا باشد، ممکن است با ساختن یک سخن تودرتو و ایها آمیز بتواند به مرزهایی از سخن حافظ نزدیک شود؛ ولی سخن سعدی چون بدون استفاده از آرایه‌های ادبی زیبا و هنری است، تقلیدناپذیر است. به عبارت دیگر آرایه‌های ادبی همچون زیورآلاتی است که برای زیبایی بیشتر استفاده می‌شود و می‌توان آنها را حذف کرد. این در حالی است که زیبایی عروس سخن سعدی ذاتی است و بی آنکه آرایه‌های ادبی خود را نشان دهند از مخاطب دل می‌برند.

مدیر مرکز حافظ‌شناسی شیراز با خوانش بیت «من آن نیم که حلال از حرام نشناسم، شراب با تو حلال است و آب بی تو حرام»، گفت: اکثریت اشعار سعدی همچون این بیت بدون استفاده از هیچ‌گونه آرایه ادبی و بلاغی سروده شده؛ با این حساب هیچ شکی در شعر بودن این سخنان نیست. بی‌گمان چیزی که این کلام را این قدر از نظر هنری برکشیده است، مراعات نظیر کلمات نیست بلکه مراعات بی‌نظیری است که تنها از سعدی برمی‌آید.

وی خاطرنشان کرد: اگر قرار باشد که آرایه‌ها کلام را شعر کنند هر کسی می‌تواند شاعر باشد. زیبایی هنری سعدی فقط به تناسب کلمات نیست، در این کلام جانی دیگر نهادینه شده و این کلمات روحی دیگر دارند. به این بیت توجه کنید: «گفته بودم چو بیایی غم دل با تو بگویم، چه بگویم که غم از دل برود تا تو بیایی»؛ در این بیت‌ها و صدها بیت شبیه به این هیچ کدام از آن آرایه‌های مرسوم سخن دیده نمی‌شود.

حسن‌لی ساده‌سرایی را خصیصه بازر شعر سعدی برشمرد و گفت: ساده‌سرایی همسایه دیوار به دیوار ابتذال است. وقتی شاعر می‌خواهد شعر ساده بگوید اگر کمی خطا کند، شعرش به نظمی بی‌جان تبدیل می‌شود. بندبازی سعدی روی این نخ نامرئی به شکلی شگرف بی‌همانند است. اگر کسی به اندازه کافی با ماهیت زبان فارسی، انرژی واژه‌ها و توان ترکیب‌سازی در این زبان آشنا نباشد، هرگز نمی‌تواند شعری به قوت شعر سعدی در عین سادگی خلق کند. «گر تیغ برکشد که محبان همی زنم، اول کسی که لاف محبت زند منم». زیبایی‌های نهفته در بسیاری از این سخنان سعدی از آن نمونه‌هایی است که می‌توان بازیافت اما نمی‌توان بازگفت. می‌توان فهمید اما نمی‌توان بازنمود. این زیبایی‌ها از آن جنس کلمات ملیحی هستند که حافظ از آنها با واژه «آن» یاد می‌کند.

روح الله منوچهری، مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان فارس نیز در این نشست گفت: بیش از هفتصد سال است زبان سعدی بر ادبیات فارسی حکمفرمایی می‌کند و هنوز بعد از هفت قرن حکمت‌های سعدی ما را در زندگی اجتماعی و فردی کمک می‌کند. چراکه سعدی در نهایت ایجاز اعجاز کرده است. سخنان سعدی مشکلات امروز را هم برطرف می‌کند؛ چراکه او بیش از هرچیز به مسائل انسانی پرداخته است.

منوچهری اضافه کرد: شیراز در اردیبهشت ماه بهشتی است اما عطر و طراوت خود را بیشتر از شعر و ادبیات و فلسفه و عرفان می‌گیرد.

وی همچنین با بیان اینکه «نهضت خوانش آثار سعدی» محافل ادبی نهاد از اول اردیبهشت ماه و از شیراز آغاز شد، گفت: تلاش ما بر این بود که برنامه «عطر سخن سعدی» در شأن استاد سخن فارسی و شهر شیراز باشد.

مصطفی محدثی خراسانی، شاعر برجسته و عضو شورای ادبی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور نیز در ادامه این برنامه گفت: درباره سعدی هرچه گفته‌اند و خواهند گفت، باز هم حق او تمام و کمال به جای آورده نمی‌شود. سعدی در واقع معیار سخن گفتن به زبان فارسی است و بدون مطالعه سعدی و مرور آثار او نمی‌توان حق زبان فارسی را ادا کرد. وی در ادامه به خواندن غزلی پرداخت:

شبی چشم‌ها را خبر می‌کنیم
به آفاق شبنم سفر می‌کنیم

و با گریه‌هایی که سنگین‌ترند
به دل سنگی او اثر می‌کنیم

برای نبردی که در پیش روست
هزاران غزل را خبر می‌کنیم

عراقی اگر حرف دل را نزد
به دیوان سعدی نظر می‌کنیم

قناری قناری صدا می‌زنند
پرستو پرستو سفر می‌کنیم

رسیدن به آن بهترین حادثه
نگاهی که از عشق تر می‌کنیم

نغمه مستشار نظامی، دبیر شورای ادبی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور نیز در این نشست با گرامیداشت روز سعدی گفت: بهترین زمان و مکان در شیراز سعدیه در اردیبهشت ماه است.

مستشار نظامی با بیان اینکه نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور از محافل ادبی بسیار حمایت کرده است، گفت: بیش از یک سال و نیم از تشکیل محافل ادبی نهاد می‌گذرد و خوشبختانه در تمام استان‌ها این محافل برقرار است. شورای ادبی نهاد در سال جاری ویژه‌برنامه «نهضت خوانش آثار سعدی» را برنامه‌ریزی کرده که نقطه آغازین آن برنامه «عطر سخن سعدی» شیراز است. علاوه بر این در سال جاری برنامه‌های گسترده‌ای با موضوع سعدی در محافل ادبی برگزار خواهد شد.

مستشار نظامی به خواندن غزلی از سعدی پرداخت:

به جهان خرم از آنم که جهان خرم از اوست
عاشقم بر همه عالم که همه عالم از اوست

به غنیمت شمر ای دوست دم عیسی صبح
تا دل مرده مگر زنده کنی کاین دم از اوست

نه فلک راست مسلم نه ملک را حاصل
آنچه در سر سویدای بنی‌آدم از اوست

به حلاوت بخورم زهر که شاهد ساقیست
به ارادت ببرم درد که درمان هم از اوست

زخم خونینم اگر به نشود به باشد
خنک آن زخم که هر لحظه مرا مرهم از اوست

غم و شادی بر عارف چه تفاوت دارد
ساقیا باده بده شادی آن کاین غم از اوست

پادشاهی و گدایی بر ما یکسان است
که بر این در همه را پشت عبادت خم از اوست

سعدیا گر بکند سیل فنا خانه عمر
دل قوی دار که بنیاد بقا محکم از اوست

محمد مرادی، دیگر عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات دانشگاه شیراز نیز از سعدیه، شعری بداهه با موضوع استاد سخن پارسی خواند:

این غزل توست یا نسیم شمالی است؟
بوی غزل می‌دهد بهار و چه عالی است

ای به خرامیدن قلم غزلت خوش!
گویی شعر تو کیمیای غزالی است

رقص کلام تو روی کاغذ تذهیب
قصه‌ی رقص گل و نسیم شمالی است

نثر تو کاخی است، خشت‌خشت طلایی
نظم تو شهری که بیت‌بیت لئالی است

شعر تو شعر است یا شعور مجسم؟
نثر تو نثر است یا مسیر تعالی است؟

در عطش حوض ماهی تو خمیده است؛
در شب شعرم اگر که ماه هلالی است

در هوس طیبات باغ غزل‌هات
بلبل می‌خواند و نواش خیالی است

تا "که قبولش کند بلال محمد"
در قفس شعر تو نواش بلالی است

"عشق محمد بس است" آری با عشق
دوستی و مهر پاسدار اهالی است

ای سخن پارسی به نام تو در اوج
گرچه جهان از بهار جسم تو خالی است:

یاد تو بر شانه‌ی بهار شکفته است
"اول اردیبهشت‌ماه جلالی" است

حبیب الله حسینی میرآبادی، شاعر و ادیب فارس نیز در برنامه «عطر سخن سعدی» و از آرامگاه سعدی به خواندن دو غزل پرداخت:

گفتی برای موی رهایم غزل بگو
از این نگاه روشن مثل عسل بگو

از این نگاه گرم گریزان اگر نشد
از آهوی رمیده به کوه و کتل بگو

حرفی به سادگی و صفای متل بزن
بیتی به ماندگاری ضرب‌المثل بگو

هم مثل شعر خواجه‌ی شیراز تازه‌تر
هم نوتر از بدایع شعر شیخ اجل بگو

گفتم چنین محال از این ناتوان نخواه
یا لااقل برای من از راه حل بگو

از راز و رمز گفتن این حس لایزال
در پرده پرده‌ی سخنی لم یزل بگو

غیر از سکوت ساده‌ی شفاف چشم‌ها
از من چه مانده تا که بگویی غزل بگو

گفتی همین سکوت خودش شعر برتر است
این شعر تر همین غزل بی‌بدل بگو